Ćwiczenia
artykulacyjne - wymowa samogłosek
Ćwiczenia
artykulacyjne to przede wszystkim prawidłowe wymawianie głosek w
izolacji, a także ćwiczenia w wypowiadaniu tekstów.
Samogłoski pełnią bardzo ważną rolę w języku polskim, są bowiem
warunkiem pięknej, wyrazistej i starannej wymowy. Ponadto:
angażują
prawą półkulę mózgu odpowiedzialną za myślenie globalne (całościowe)
są
elementem sylaby oraz nośnikiem akcentu
za
ich pomocą możemy wyrażać uczucia i emocje.
Samogłoski
pojawiają się w mowie dziecka najwcześniej, bo około 1-2 roku życia
samogłoski ustne: a, o, u, i, y, e. Około 2-3 roku życia, dzieci
zaczynają wymawiać samogłoski nosowe: ę, ą.
Samogłoski
można wypowiadać w izolacji oraz przedłużać ich artykulację. A w
związku z tym, iż mają wysoką głośność, słyszymy je wyraźniej. Jeżeli
chcemy, by dziecko posługiwało się pięknym językiem możemy
przeprowadzać z nim zabawy z samogłoskami.
Ćwiczenia
wykonujemy przed lustrem demonstrując dziecku układ narządów mowy
(języka i warg). U osób starszych ćwiczenia te mogą służyć poprawie
dykcji.
Propozycje
ćwiczeń:
„Rozgrzewka”
- wymawiamy głoski w izolacji:
głoska
"a" - język układamy płasko i swobodnie na dnie jamy
ustnej, przy opuszczonej żuchwie szeroko otwieramy usta
głoska
"e"- język przesuwamy do przodu, spłaszczamy wargi, a
kąciki ust cofamy jak do uśmiechu
głoska
"o"- wargi wysuwamy do przodu i zaokrąglamy je, a język
cofamy i uwypuklamy
głoska
"u"- wargi wysuwamy do przodu tak, aby szpara ust
utworzyła otwór jak przy
gwizdaniu, język cofamy
głoska
"i" - wargi rozciągamy w uśmiechu tak by przywierały do
łuków zębowych, język układamy z przodu, a jego grzbiet zaokrąglamy.
"Zabawy
artykulacyjne z samogłoskami":
Wymawiamy
samogłoski
Wymawiamy
kolejno samogłoski ustne, najpierw oddzielnie (staccato), a potem
płynnie (legato). Po demonstracji ćwiczenia, dziecko naśladuje
sposób jego wykonania. Zwracamy uwagę na wyraźną pracę warg,
np.:
a...........a............a..........aaaaaaa,
o...........o............o..........oooooo,
u...........u............u..........uuuuuu,
e...........e............e..........eeeeeee,
y...........y............y..........yyyyyy,
i............i.............i...........iiiiiiiiii.
a
potem łącznie: aouyei - ćwiczenie powtarzamy trzy razy.
a-e,
a-e, a-e ....
a-u,
a-u, a-u ....
a-i,
a-i, a-i ....
a-y,
a-y, a-y ....
u-i,
u-i, u-i ....
Dzieci
młodsze mogą wymawiać w/w dźwięki naśladując odgłosy pojazdów np.
karetki, policji, straży.
Informujemy
dziecko, iż po głębokim wdechu powietrza nosem jak najdłużej
będziemy wymawiali wybrane samogłoski np.: aaaaaa.....,
ooooooo......, uuuuu...., iiiiiii....., eeeeee...., yyyy....... .
Za
pomocą samogłosek wyrażamy z dzieckiem przed lustrem emocje i uczucia
wzmacniając ich wyraz mimiką twarzy oraz barwą głosu np.:
"o"
- zdziwienie, strach, złość
"a"
- zaskoczenie, zdziwienie
"u"
- podziw, zdziwienie
"y"
- zastanowienie, niepewność
"i"
- lekceważenie
"e" - dezaprobata, płacz.
Wyśpiewane
samogłoski
Zadaniem
dziecka jest zaśpiewanie ciągu samogłosek (np.: a e u e y i u e a)
na melodię piosenki pt.: „Wlazł kotek na płotek” lub
"Jedzie pociąg z daleka" z wybrzmiewaniem samogłosek
(np.: aeoiuea, aeoiuia, aeoiuia, aeoiuia .... uuu...).
Dziecko
włącza się do recytacji wiersza podczas wymowy samogłosek.
Jestem
maszyną do pisania.
Piszę
litery i zdania:
A
A A A A A - miała pani psa,
gdy
pisała na maszynie,
to
ten piesek siedział przy niej
ziewał
- aaaaa....
U
U U U U U U... - bardzo nudno psu
I
I I I I I I - patrzy pies na drzwi,
inne
pieski są na dworze,
a
on z domu wyjść nie może,
warczy
bo jest zły.
O
O O O O O O..., kto to warczy, kto?
Kiedy
pani skończy pracę,
wyprowadzi
psa na spacer,
pójdzie
razem z nią.
W
pracy z dziećmi można wykorzystać również zagadki, opowiadania,
rymowanki itp., które akcentują wyrazistą wymowę samogłosek.
Opowiadanie
ilustrowane ruchem pt.: "Pory dnia":
Jest
noc (dziecko przykuca, chowa buzię w dłoniach).
Budzi się dzień
(podnosi się, przeciąga, mówi: ooo...)
Jest południe. Słońce
świeci wysoko (wyciąga ręce do góry, mówi: aaa...)
Słońce
zachodzi i jest już nisko (przysiada i mówi: uuu...)
Jest noc
(siedzi z buzią ukrytą w dłoniach, mówi: eee...).
Zagadki
Dziecko
słucha zagadek i odgaduje je, zwracając szczególną uwagę na wymowę
samogłosek np.:
Jedzie
szosą, pędzi drogą,
wiezie
tatę, dziadka z brodą.
Kierownica,
cztery koła,
czy
już ktoś odgadnąć zdoła?
(autobus)
W
nim pszczeli ród ma wosk i miód.
(ul)
Ząb
zupa zębowa, dąb zupa dębowa, ząb, zupa, dąb.
Trębacz
trąbi na wieży i nikt mu nie wieży.
Łabędzia
muśniecie zdjęło zaklęcie.
Kłębi
się kłębek w kłębowisku kłębków.
Dręczył,
dręczył aż w końcu się zmęczył.
Literatura
źródłowa:
T. Gałkowski, G. Jastrzębowska (red.), „Logopedia.
Pytania i odpowiedzi. Podręcznik akademicki”, Opole 1999
https://przedszkolenowiny.pl/wp
eduSensus,
Ćwiczeń stos i labiogramy
Opracowanie
Neurologopeda
Alicja Janecka