CO
POWINNO SIĘ WIEDZIEĆ O KONCENTRACJI
Opracowały:
mgr
Alicja Bakalorz-Pyka - neurologopeda
mgr
Karina Kurda - psycholog
data
publikacji: 24.11.2020r.
Czym
jest koncentracja uwagi?
Koncentracja
to umiejętność skupienia, ześrodkowania uwagi (świadomości),
skierowania jej na określoną myśl, przedmiot, zagadnienie,
wydarzenie, jakiś bodziec, sytuację czy zjawisko i utrzymanie jej w
czasie.
Innymi
słowy...
Koncentracja
to umiejętność skupienia uwagi na konkretnej czynności przy
jednoczesnym świadomym i celowym unikaniu wszelkich dystraktorów.
Jest ona niezbędna przy wszystkich planowych działaniach, np. przy
słuchaniu czytanej przez dorosłego bajki, układaniu obrazka z części
itp. Jest konieczna do rozwiązania określonego zadania, osiągnięcia
celu rozwiązania problemu czy zrozumienia zagadnienia.
Charakter
uwagi
Każde
dziecko rodzi się z umiejętnością nieświadomego koncentrowania się na
tym, co wydaje się być ciekawe i interesujące, co automatycznie
przyciąga uwagę.
Przez
cały okres wczesnego dzieciństwa, a także wiek przedszkolny u dzieci
dominuje
uwaga
mimowolna,
czyli wywołana bez ich woli pod wpływem różnych bodźców,
np.
głośny dźwięk, ruch itp. Uwaga rozwija się stopniowo, początkowo jest
selektywna
i
krótkotrwała. U małego dziecka łatwo ulega rozproszeniu, nie jest
przerzutna ani
podzielna,
a jej zakres jest niewielki. Dzieci w 3. roku życia potrafią utrzymać
uwagę
w
czasie zabawy około 20 -30 minut, o wiele krócej skupiają się na
zajęcii monotonnym. Mimowolna uwaga dzieci w wieku przedszkolnym
skoncentrowana jest przede wszystkim na nowych, silnych i
atrakcyjnych bodźcach. Dzieci w tym okresie często zmieniają obiekty
swojego zainteresowania, odrywają się od jednej aktywności, aby
rozpocząć następną, przerywają działanie, które je nudzi.,
U
starszych przedszkolaków
można
obserwować przejawy
kształtującej
się uwagi dowolnej.
Dzięki
niej stajemy się zdolni do
kierowania
naszej uwagi,
dostrzegania
i robienia istotnych
w
danym momencie rzeczy, czyli
wysłuchania
poleceń oraz
wykonania
zadań zgodnie
z
nimi.
Zdolność
koncentracji uwagi i umiejętności skupiania uwagi dowolnej zależą od
wielu
czynników dotyczących zarówno
dziecka,
jak i jego otoczenia.
Dzieci
spokojne i flegmatyczne łatwiej i dłużej koncentrują się na jakiejś
czynności niż dzieci żywe i ruchliwe – te z kolei mają uwagę
bardziej przerzutną i podzielną. Koncentrację uwagi utrudniają
wszelkiego rodzaju dystraktory – urządzenia, gadżety znajdujące
się w pobliżu,
np.
telefon (stale przychodzące powiadomienia), włączony telewizor,
radio, monitor komputera. Skupieniu nie sprzyja wnętrze/pomieszczenie
wypełnione nadmierną ilością
bodźców
wzrokowych, słuchowych, węchowych, a także robienie kilku rzeczy
jednocześnie. Niekorzystny wpływ na koncentrację mają także męczące
nas, nawracające myśli niezwiązane z obecną aktywnością.
W
koncentracji uwagi
pomagają
nam 3 istotne czynniki – funkcje
wykonawcze:
hamowanie
umiejętność
ta umożliwia dziecku samokontrolę, pozwala na pohamowanie
impulsywnych
reakcji, potrzeb np. wstania i odejścia od grupy, spoglądania co
wydarzyło się za oknem
pamięć
robocza
umiejętność
bieżącego zapamiętywania
(co
dziecko ma zrobić, jakie czynności zrealizować) oraz wykorzystanie
informacji
elastyczność
dzięki
niej dziecko potrafi
dostosować
się do zmieniających się warunków, przechodzi z jednego zadania do
drugiego
Jak
wzmacniać funkcje
wykonawcze
konieczne
jest:
dostarczanie
dziecku wielu doświadczeń,
proponowanie,
inspirowanie do wykonywania
zadań,
umożliwianie
samodzielnego odkrywania
i
rozwiazywania problemów,
wdrażanie
do planowania, organizowania, pozwalanie na uczenie się na własnych
błędach, zachęcanie do zabawy z innymi,
uczenie
nakierowywania działania na określony cel.
Korzyści
płynące z posiadania
dobrej
koncentracji uwagi
-
wpływa
na
|
dzięki
niej
|
praca
jest
|
poprawia
|
pozwala
na
|
poprawę
|
możliwa
|
bardziej
|
samoocenę
|
oszczędność
|
pamięci
|
jest
|
efetywna
|
|
czasu
oraz
|
|
szybsza
|
|
|
energii
|
|
nauka
|
|
|
|
Umiejętność
skupiania uwagi można i trzeba rozwijać
w
usprawnianiu tej umiejętności
ważne
są:
wysiłek
dziecka, wsparcie rodzica, wskazówki nauczyciela/terapeuty
Istotne
jest przestrzeganie pewnych zasad:
wymagania
stawiane dziecku powinny znajdować się w
sferze jego najbliższego rozwoju
– powinny być dla niego możliwe do zrealizowania, zgodne z
poziomem jego rozwoju psychomotorycznego,
koncentrację
uwagi wzmacnia pozytywne nastawienie dziecka do wykonywanego zadania,
jego zaangażowanie i motywacja,
zadania proponowane dziecku powinny być interesujące i atrakcyjne,
istotne
jest nie tylko samo zadanie do wykonania, ale też jego przygotowanie,
dziecko powinno mieć
możliwość dokonania wyboru, podjęcia decyzji,
musi wykazywać odpowiedni stopień rozumienia uczonego się materiału,
dlatego należy dziecku wyjaśniać wszelkie pojawiające się
wątpliwości,
ważne
jest
budowanie w dziecku wiary we własne możliwości,
należy doceniać wszystkie etapy pracy dziecka, nie tylko jej efekt
końcowy, chwalić za wytrwałość i włożony wysiłek, konieczne jest
doskonalenie koncentracji uwagi dziecka podczas codziennych jego
naturalnych aktywności (zabawy, nauki, czynności samoobsługowych,
wykonywaniu obowiązków domowych) – należy
uczyć dziecko jak planować, organizować swoją pracę czy czas wolny
(wykorzystywać w tym celu karteczki samoprzylepne, kalendarz itp.),
istotny
w
tym jest przykład własny rodziców,
ciąg
dalszy zasad
istotne
jest
podkreślanie staranności i dokładności w działaniu,
pokazywanie dziecku, że efekt końcowy zależy od szeregu mniejszych
czynności, a dokładne wykonanie każdej z nich jest niezbędne do
osiągnięcia zamierzonego celu,
ważne
jest, aby
uczyć dziecko kończenia rozpoczętych prac
– dłuższe dzielić na etapy, wskazane jest, aby zadbać o
właściwą organizację miejsca i sposobu pracy
dziecka (miejsce nie powinno mieć nadmiaru bodźców, ale też powinno
być dostosowane do preferencji dziecka), warto ustalić porę
wykonywania zadań, a także kolejność ich wykonywania, konieczne jest
stosowanie regularnych przerw, dbanie o zmiany rodzaju aktywności,
ważne,
aby podczas codziennych rozmów z dzieckiem utrzymać z nim
kontakt wzrokowy,
istotne jest uważne słuchanie i autentyczne zainteresowanie tym co
dziecko chce przekazać, koncentracji, a także zapamiętywaniu sprzyja
wykorzystywanie metod polisensorycznych,
dlatego dziecko powinno mieć okazję do poznawania świata wszystkimi
zmysłami oraz poprzez działanie,
konieczne
jest
wielokrotne powtarzanie i utrwalanie
zdobywanych umiejętności i wiadomości,
aktywność
dziecka może zakłócać złość, lęk, strach, dlatego oferowane dziecku
aktywności powinny wzbudzać w nim pozytywne emocje,
i
jeszcze ciąg dalszy zasad :)
aktywność
fizyczna
ma ogromny wpływ na zdrowie i rozwój każdego organizmu, pozwala na
rozładowanie napięć czy spożytkowanie nadmiaru energii, tym samym
oddziałuje na poprawę koncentracji (3-5 godzin dziecko powinno
spędzać na aktywnościach ruchowych),
współczesne
dzieci zbyt dużo czasu spędzają w domu korzystając z nowoczesnych
technologii, co sprzyja nie tylko zaburzeniom postawy, wzroku,
otyłości, zaburzeniom zachowania, ale też ogromnym trudnościom w
koncentracji uwagi – konieczne jest monitorowanie
czasu dziecka spędzanego przy komputerze, laptopie, tablecie,
telefonie czy telewizji,
konieczne
jest
dbanie o dietę dziecka,
która powinna dostarczać mu wszystkich składników odżywczych,
minerałów i witamin,
bezpośredni
związek z koncentracją uwagi ma odpowiednie
nawodnienie organizmu,
zapewnia prawidłowe funkcjonowanie układu nerwowego i zwiększa
wydajność całego systemu, dlatego konieczne jest zachęcanie dziecka
do picia odpowiedniej ilości wody, istotnym czynnikiem wpływającym na
poziom koncentracji jest odpoczynek, regeneracja organizmu, dlatego
należy zadbać o właściwą ilość snu oraz przerw w nauce/pracy.
Jak
przygotować
dziecko
do
koncentrowania
się na
zadaniach?
Należy
przede wszystkim dawać dziecku szansę na samodzielne działanie,
wykonywanie zadań.
Nie
wolno wyręczać dziecka, warto natomiast zatrzymać się z dzieckiem nad
wybranym zadaniem i poświęcić mu czas.
Podczas
codziennych aktywności, wspólnych zabaw oraz zadań specjalnych
trenujemy u dziecka:
umiejętność
czekania
która
wpływa na kształtowanie się u dziecka istotnej cechy –
wytrwałości.
Poprzez
odraczanie czegoś w czasie, oczekiwanie na coś –
uczymy
dziecko, ze nie
można
mieć czegoś natychmiast, że osiągnięcie celu wiąże się
z
pewnym wysiłkiem
i
nakładem pracy.
umiejętność
słuchania
·
niezbędna
do zrozumienia
sensu
wysłuchiwanych poleceń i innych treści.
Ważne,
aby w czasie rozmowy z dzieckiem utrzymać z nim kontakt wzrokowy.
Warto stosować zabawy aktywizujące słuch
np.
wysłuchiwanie
i
powtarzanie sekwencji słów, zdań, rymowanek, wyliczanek.
umiejętność
opowiadania
w
tym celu zachęcajmy dziecko do opowiadania o własnych przeżyciach,
zaobserwowanych zjawiskach, oglądanych czy wysłuchanych bajkach,
zilustrowanych zdarzeniach w historyjkach obrazkowych. W ten sposób
dziecko rozwija zasób słownika, ćwiczy sprawność językową i
komunikacyjną. Uczy się cierpliwości, umiejętności czekania na swoja
kolej, aktywnego słuchania,
włączania
się do rozmowy, chętniej
uczestniczy
w dialogu.
umiejętność
dokonywania wyboru
powinniśmy
stawiać przed dzieckiem zadania, w których muszą podejmować decyzje,
dokonywać wyboru. Wskazane jest ukazywanie dziecku alternatywnych
rozwiązań
umiejętność
radzenia
sobie
z
niepowodzeniami
ważne,
aby tłumaczyć dziecku, że
każdy
czasem popełnia błędy, ale nie
ma
sytuacji bez wyjścia, można podjąć ponowna próbę wykonania zadania,
znaleźć inne rozwiązanie. W tym celu warto wykorzystać bajki, które
pokazują podobne
sytuacje.
umiejętność
utrzymywania porządku
ważne
dla skupienia uwagi jest funkcjonowanie
w
pokoju, na biurku powinna mieć swoje miejsce
systematyczność
konieczne
jest od najmłodszych lat wytyczanie dziecku określonych obowiązków,
zrozumiałych
granic
w zachowaniu, istotna jest konsekwencja w egzekwowaniu ustalonych
zasad
umiejętność
współpracy, zdrowej
rywalizacji
istotne,
aby podejmować z dzieckiem gry i zabawy wymagające wspólnego
działania, uczyć dziecko przestrzegania zasad gier, umiejętności
czekania na swoja kolej, pokonywania trudności, podejmowania
decyzji, radzenia sobie z przegraną, nieprzerywania zabawy, gdy jej
wynik jest dla dziecka niezadowalający.
Bibliografia
"Psychologia
rozwojowa i wychowawcza wieku dziecięcego" M.
Przetcznik-Gierowska, G. Makiełło-Jarża
"Koncentracja
uwagi - niezbędnik
nauczyciela"
SODMiDM Kielce