Ozimek,
07.04.2020r.
DZIECIĘCY
ŚWIAT EMOCJI – JAK POMÓC DZIECIOM
RADZIĆ SOBIE Z WŁASNYMI
UCZUCIAMI?
Początkowo
dzieci mogą mieć problemy w rozumieniu tego, co czują. To dzięki
dorosłym dziecko uczy się rozumieć, co się z nim dzieje, nazywać
emocje i zachowywać się w sposób społecznie akceptowany. Istotne jest
także uświadomienie dziecku prawa do okazywania własnych uczuć oraz
różnorodności w sposobie ich regulowania. To wszystko przekłada się
także na rozbudzanie u dziecka wrażliwości na uczucia i potrzeby
innych – rodziców, dorosłych, rówieśników.
Nauka
ta przebiega w codziennych sytuacjach społecznych poprzez
naśladownictwo – dziecko obserwuje zachowania innych i ich
reakcje emocjonalne, a następnie je powiela.
W związku z tym tak
ważna jest atmosfera panująca w domu i komunikacja dorosłych
z
dzieckiem (co było przedmiotem poprzedniej części materiału Dziecięcy
świat emocji).
Istotne
jest również podejmowanie przez dorosłych świadomych oddziaływań
wychowawczych, czyli organizowanie różnorodnych sytuacji
rozwijających sferę emocjonalną dziecka. Takie wprowadzanie w świat
emocji, nauka ich rozpoznawania, nazywania i wyrażania jest możliwa
podczas angażowania pociechy w codzienne aktywności zabawowe, tym
bardziej, że w okresie przedszkolnym i wczesnoszkolnym zabawa jest
dominującą formą spędzania czasu. Zabawa jest nie tylko przyjemnością
dla dziecka, ale
i płaszczyzną rozwoju, która pełni wiele
istotnych funkcji:
kształcącą
– odnoszącą się do rozwoju zmysłów i wyobraźni dziecka,
wiedzy
o świecie, sobie i innych,
wychowawczą
– dotyczącą poznawania i nauki przestrzegania norm i zasad,
współpracy, współdziałania,
terapeutyczną
– pozwalającą na uwolnienie od napięć, odreagowanie emocji,
naukę wyrażania emocji i rozwiązywania problemów emocjonalnych,
projekcyjną
– pozwalającą na wyrażanie ważnych treści i emocji –
dzięki zabawie dorosły może obserwować dziecko, rozpoznawać jego
problemy oraz mocne i słabe strony.
W
kształtowaniu sfery emocjonalnej poza zabawami pomagają również karty
pracy, historyjki obrazkowe, bajki, wierszyki i teatrzyki.
Różnorodnym
formom zabawy powinna towarzyszyć rozmowa,
która pozwoli na zgłębienie tematu emocji i uczuć u dziecka. Ponadto,
sukces,
jakim jest wdrożenie dziecka do wyrażania emocji w sposób
akceptowany, można osiągnąć jedynie poprzez systematyczne
oddziaływania. Jednak pamiętajmy, że nauka
nie przyniesie pożądanych rezultatów, jeśli my – dorośli –
zachowujemy się inaczej, niż uczymy.
Poniżej
przedstawiamy propozycje zabaw kształtujących
umiejętności rozpoznawania
i nazywania emocji u siebie i u
innych
dla dzieci w okresie przedszkolnym, które można wykorzystać na
terenie domu. W kolejnej części materiału Dziecięcy
świat emocji
przedstawione zostaną propozycje zabaw kształtujących
umiejętność wyrażania emocji
i odreagowania napięć emocjonalnych
oraz zabawy kształtujące pozytywne zachowania społeczne i ułatwiające
rozwiązywanie problemów.
Zabawy
kształtujące umiejętność rozpoznawania i nazywania emocji u siebie i
u innych:
Rozpoznawanie
emocji na obrazkach
– dziecko odgaduje, jaką emocję widzi na przygotowanych
wcześniej kartkach z „buźkami” (gotowe można znaleźć w
Internecie lub można również przygotować je własnoręcznie) –
opisuje emocje i to, co na dana emocja wskazuje (jaka mina, postawa
itp.). Po właściwym rozpoznaniu i nazywaniu emocji zadaniem dziecka
może być losowanie obrazka, a następnie nazywanie emocji, jaka się na
nim znajduje.
Możliwe
jest również rozpoznawanie i nazywanie emocji u osób znajdujących się
na zdjęciach w gazetach/obrazkach w książeczkach.
Warto
także wspólnie z dzieckiem zastanowić się, co takiego mogło się
wydarzyć, że dana osoba czuje omawianą emocję.
Uczuciowe
puzzle
– przygotowanie karty z emocjami można pociąć na kilka części i
ułożyć
z nich obrazek. Następnie warto zachęcić pociechę do
rozmowy na temat przedstawionej emocji. Można mówić o swoich emocjach
i pytać dziecko: kiedy się cieszy, złości, smuci, czego się boi, co
je zadziwia.
Gra
typu memory
– dobieranie par jednakowych ilustracji przedstawiających
emocje.
Wystawa
– do tej zabawy można zaprosić całą rodzinę – potrzebne
będą duże kartki, na których narysowane są kontury twarzy (bez oczu,
nosa i ust). Każdy uczestnik zabawy dostaje swój „zestaw”
kartek (dowolną liczbę kartek, w zależności od tego, ile emocji
będzie omawianych danego dnia) i rysuje emocje według poleceń
wydawanych przez jednego
z rodziców: „pierwsza buzia jest
wesoła”, „druga buzia jest…” itd. Na koniec
robimy wystawę naszych prac.
Lustro
–
ta zabawa może przybierać dwie formy - do pierwszej z nich będzie
potrzebne lustro (najlepiej duże, w którym widać całą twarz i
sylwetkę dziecka), do drugiej – rodzic albo brat lub siostra:
przeglądanie
się lustrze i prezentowanie min przedstawiających różne uczucia –
rodzic podaję nazwę emocji, a zadaniem dziecka jest pokazać, jak
wygląda ktoś, kto się tak czuje – jakie robi miny, jak wygląda
jego ciało (np. co dzieje się z dłońmi, kiedy ktoś jest zły, a co
kiedy płacze),
dzieci
lub rodzic z dzieckiem dobierają się w parę i siadają naprzeciw
siebie. Jedna osoba z pary jest lusterkiem – zadaniem tej
osoby jest naśladowanie min, jakie pokazuje druga osoba. Po kilku
minutach – zamiana ról w parze.
Pokaż,
jak się czujesz, gdy… - dzieci
wyrażają ruchem, mimiką, gestami lub pokazują obrazek z daną emocją
jak się czują w sytuacjach, w których mogą się znaleźć (np. idziesz
z
mamą do parku, widzisz babcię, która przyjechała do ciebie na
rolkach, zgubiłeś zabawkę, itp.).
Kraina
emocji – dziecko
otrzymuje instrukcję, że jest podróżnikiem, które pociągiem odwiedza
różne krainy emocji: smutku, złości, lęku i radości. W zależności od
tego, w jakiej znajduje się krainie zachowuje się tak, jak inni jego
mieszkańcy. Dorosły po kolei mówi do jakiej krainy udaje się dziecko
oraz podpowiada jak się zachowują mieszkańcy miasta,
a dziecko
pokazuje poszczególne ruchy (np. w Krainie Smutku
wszyscy są smutni – mają smutne miny, płaczą, chodzą
przygarbieni, nic ich nie cieszy, mieszkańcy Krainy Radości skaczą z
radości, wołają ‘hurra’ i uśmiechają się).
Opracowały:
mgr
Alicja Bakalorz – Pyka – neurologopeda PPP w Ozimku
mgr
Karina Kurda – psycholog PPP w Ozimku
Bibliografia:
Osińska
Barbara, „Trampolina+. Emocje" Wydawnictwo Szkolne PWN,
Warszawa 2016
Chapman
Weston Denise, Weston Mark S., “Co dzień mądrzejsze. 365
gier i zabaw kształtujących charakter, wrażliwość i inteligencję
emocjonalną dziecka”, Wydawnictwo Prószyński i S-ka, Warszawa,
2000