Ozimek,
24.03.2020
DZIECIĘCY
ŚWIAT EMOCJI
Wprowadzanie
dziecka w świat emocji warto rozpocząć jak najwcześniej. Tym
bardziej, że jest to bardzo istotny element całościowego rozwoju
człowieka. Umiejętność rozpoznawania
i nazywania emocji
przekłada się na zdolność ich wyrażania w sposób akceptowany
społecznie oraz na radzenie sobie z nieprzyjemnymi stanami
emocjonalnymi. To z kolei buduje odporność emocjonalną dziecka,
pozwala na radzenie sobie w trudnych sytuacjach
i nawiązywanie
prawidłowych relacji z innymi.
Co
to są emocje?
Emocje
to bezpośrednia reakcja człowieka na zaistniałą sytuację. Nie mamy
wpływu ani kontroli nad tym czy one się pojawią. Każdy z nas odczuwa
emocje. Niektóre z nich są dla nas przyjemne/wygodne, natomiast inne
nieprzyjemne/niewygodne/trudne. Reakcje dziecka na pojawiające się
emocje różnią się zasadniczo od reakcji człowieka dorosłego. W
związku
z małą dojrzałością układu nerwowego (i tym samym
jeszcze niewykształconymi procesami hamowania) przeżycia najmłodszych
są impulsywne, silne, zmienne i krótkotrwałe. Mają one charakter
przejściowy – dziecko łatwo przechodzi z jednego nastroju
emocjonalnego w drugi – zapłakane i zmartwione za chwilę się
uśmiecha i cieszy. Stany emocjonalne u dzieci przejawiają się w
sposób bardzo ekspresyjny i spontaniczny w postaci bogatej mimiki
i
ruchów całego ciała, a także gwałtownych krzyków oraz reakcji
słownych.
Początkowo
małe dziecko doświadcza elementarnych, wrodzonych emocji. Pierwsze
z nich można zaobserwować już w wieku poniemowlęcym, kiedy dziecko
uśmiechem lub płaczem sygnalizuje swoje potrzeby. Dziecko
w wieku przedszkolnym rozpoznaje uczucia, ale tylko niektóre z nich
potrafi nazwać. Nie potrafi ukrywać swoich przeżyć, co widać w jego
zachowaniu, gestach i słowach. Na tym etapie w świecie emocji malucha
nie ma analizy
i refleksji nad tym, co wypada, a co nie.
Natomiast przed rozpoczęciem nauki w szkole podstawowej dziecko
powinno już zdobyć umiejętność hamowania afektów, co jest oznaką
stopniowego osiągania dojrzałości emocjonalnej.
Co
charakteryzuje emocje dziecka w wieku przedszkolnym?
Dziecko
trzyletnie
– jest
ugodowe, towarzyskie, przyjazne i łatwo ulega sugestiom innych. Pod
koniec trzeciego roku życia bywa wstydliwe, nieśmiałe, obraźliwe, a
czasami nerwowe.
Dziecko
czteroletnie –
jest ufne, przy czym okazuje duże poczucie pewności siebie. Jest
ciekawe otoczenia i wytrwałe w działaniu. Powinno znać i kierować się
podstawowymi normami życia społecznego.
Dziecko
pięcioletnie –
nadal demonstruje pewność siebie, bywa nawet zarozumiałe, lubi się
popisywać. Czasami wykorzystuje groźby, ale jest też przyjacielskie i
wyrozumiałe. Dąży do tego, aby być najlepszym. Jest zmienne w swoich
reakcjach emocjonalnych, ale stara się coraz bardziej panować nad
swoimi emocjami.
Dziecko
sześcioletnie –
jest mniej stabilne emocjonalnie niż pięciolatek. Szybko zmienia
uczucia przyjaźni na wrogość. Wykazuje skłonności do egocentryzmu,
przestrzegania rytuałów, pojawia się drażliwość, bunt i agresja.
Potrafi być przyjazne i kochające. Chętnie współdziała z innymi,
wykazuje dużą ciekawość poznawczą, jednak ma trudności
z
radzeniem sobie z porażkami i frustracjami.
Czy
emocje są ważne?
W
wieku przedszkolnym podstawowymi i dominującymi stanami emocjonalnymi
są: radość,
strach, zazdrość, smutek i złość. Należy
pamiętać o tym, że nie ma dobrych ani złych emocji – one po
prostu są. Wszystkie emocje są potrzebne, nawet te trudne
i
nieprzyjemne.
Radość daje energię i motywację do działania. Strach – chroni
przed niebezpieczeństwem. Smutek również jest istotny, gdyż pozwala
dostrzec to, co naprawdę jest cenne, natomiast złość dba o granice i
potrzeby.
Emocje
są informacją o tym, że ważne dla człowieka potrzeby są/nie są
zaspokojone. Znając stany emocjonalne możemy zrozumieć siebie i
innych. W toku rozwoju i dzięki różnym doświadczeniom uczymy się
kontrolować swoje zachowania i reakcje.
Wzmacnianie
odporności emocjonalnej wiąże się z rozwijaniem u dziecka
umiejętności
rozpoznawania emocji, nazywania ich i wyrażania
w sposób akceptowany społecznie (zwłaszcza tych
nieprzyjemnych/trudnych). To, jak odreagowywać złość, przełamywać
strach, czy przeżywać smutek dzieci uczą się od dorosłych. Jak
pomóc dzieciom, by radziły sobie z własnymi uczuciami? O tym w
kolejnej części materiału na temat dziecięcego świata emocji.
Opracowały:
mgr
Alicja Bakalorz – Pyka – neurologopeda PPP w Ozimku
mgr
Karina Kurda – psycholog PPP w Ozimku
Bibliografia:
Brazelton
Thomas B., Sparrow Joshua D., „Rozwój dziecka. Od 3- 6 lat”,
GWP, Gdańsk 2013
Brazelton
Thomas B., Sparrow Joshua D., „Rozwój dziecka. Od 0- 3 lat”,
GWP, Gdańsk 2013
Lee
Catherine,
„Wzrastanie i rozwój dziecka”, WSiP, Warszawa 1997
Osińska
Barbara, „Trampolina+. Emocje" Wydawnictwo Szkolne PWN,
Warszawa 2016
Kontrasat: 
