Po
co wiedzieć, jak się uczyć?
Zainspirowana szkoleniem w
ramach doskonalenia zawodowego sięgnęłam po książkę, którą w innych
okolicznościach zupełnie bym zignorowała. Uznałam to za element pracy
nad sobą, gdyż jej autor, ilekroć natykam się na niego przypadkowo w
telewizyjnych reklamach bardzo mnie irytuje. Skrupulatnie warstwa po
warstwie, jakbym obierała cebulę, z poszczególnych rozdziałów
zdejmowałam dygresje i nadmiar erudycji dochodząc do miąższu,
konkretu i sedna. I chociaż nie ujmuje mnie taki
styl narracji- to chylę czoła przed ogromem pracy i przenikliwości
autora. Ową książką była „Włam się do mózgu” Radka
Kotarskiego – pozycja poświęcona uczeniu się. Podzielam pogląd
autora, że na naukę nigdy nie jest za późno i warto uczyć się na
każdym etapie naszego życia.
W
codziennej pracy wielokrotnie pytam dzieci, młodzież i ich rodziców o
to jak się uczą. I nie chodzi mi bynajmniej o uzyskiwane oceny, ale o
sam proces celowego zdobywania wiadomości
i umiejętności. Często też zalecam, aby w ramach organizowanej
w szkole pomocy psychologiczno-pedagogicznej uczniowie
uczestni-czyli w zajęciach rozwijających umiejętność uczenia się. Po
latach zawodowych doświadczeń odkryłam, że w szkołach różnego typu
przekazywany jest ogrom wiadomości mniej lub bardziej użytecznych,
ale bardzo mało czasu (lub w ogóle) poświęca się samemu procesowi
kodowania informacji. Dlaczego więc mamy pretensje do uczniów za to,
że otrzymują słabe oceny i nie przykładają się do nauki, skoro nikt
ich nie nauczył, jak się uczyć ? Od systemu edukacji uczeń otrzymuje
rady , aby więcej pracował, uważniej czytał i bardziej się
koncentrował, ale rzadko dostaje wyjaśnienie , co to właściwie znaczy
i jakie konkretne metody ma zastosować.
D
latego
najczęściej dzieci powielając metody swoich rodziców, sporadycznie,
intuicyjnie poszukują własnych roz-wiązań, żeby łatwiej „wchodziło
do głowy” i pozostało w niej chociaż do sprawdzianu lub
klasówki.
Efektywne
uczenie to inaczej maksymal-na zdolność do przyswajania wiedzy oraz
prawidłowe jej wykorzystanie w określonym
czasie. Uczenie się powinno bazować nie tylko na efektywnym
„pobieraniu” wiadomości, ale także na tworzeniu
materiałów pomocniczych (notatek), powtarzaniu przyswojonego
materiału, zapamiętywaniu oraz wykorzystaniu nabytej wiedzy
w rozwiązywaniu problemów.
A
tymczasem uczenie się współczesnego ucznia od szkoły pod-stawowej do
studenta włącznie opiera się najczęściej na wielokrotnym czytaniu
materiału. Im zagadnienie jest trudniejsze, mniej zrozumiałe –
tym więcej razy odczytane na różne sposoby – na początku tylko
ma na celu zapamiętanie materiału. Co bardziej gorliwi, to co
przeczytają próbują jeszcze opowiedzieć własnymi słowami. Nadal jest
to jednak przyswajanie nowych informacji za pomocą mechanicznego
powtarzania i próby pamięciowego wkuwania.
Radek
Kotarski tę najbardziej rozpowszechnioną metodę celowego uczenia się
skonfrontował z innymi, znanymi ludzkości od dłuższego czasu
sposobami zapamiętywania. Takim sposobem dogłębnej analizie zostało
poddanych trzynaście metod, za pomocą których można skutecznie
przyswajać informacje na dłużej. Wszystkie one są powszechnie
dostępne, można je samodzielnie zastosować oraz są zgodne z prawem i
dobrymi obyczajami.
Metoda
ciekawskiego dziecka- polegająca
na zadawaniu pytań o sens poznawanych informacji. Istotne są
wszystkie pytania zaczynające się od „Dlaczego..? , Jak to
możliwe, że..?, które zadałoby ciekawskie dziecko. Oczywiście,
następnie należy odpowiedzieć na swoje pytania. Rozwiązania
zaspokajające dziecięcą ciekawość znajdują się zazwyczaj w materiale
do nauki.
Metoda
terminatora –
jej istotą jest wcielanie w życie rzeczy, o których się uczymy. Taka
zamiana teorii w praktykę pomaga w zapamiętywaniu wzmacniając ślad
pamięciowy nowej wiedzy. Teoria w praktyce nie musi być odwzorowana w
sposób idealny, często wystarczy jedynie odpowiednie symulowanie
określonej czynności, np. udawanie jazdy na rowerze przy
przygotowywaniu się do egzaminu na kartę rowerową.
Metoda
testu zderzeniowego – to
sprawdzanie swojej wiedzy za pomocą prostych testów. Wysiłek umysłowy
związany z przypomnie-niem sobie poprawnej odpowiedzi sprawia, że
informacje które w ten sposób zdobyliśmy utrwalają się dość silnie.
Najlepszy test to prosty test. Zamiast kolejny raz czytać tekst,
lepiej sprawdzić ile z niego pamiętamy. W ten sposób nauczymy się
więcej. Postawmy sobie proste pytania lub wypiszmy w ciągu kilku
minut wszystko co wiemy na dany temat.
Metoda
fiszek – fiszka
to zwykły kartonik, na którym na jednej stronie jest zapisane zadanie
lub pytanie, a na drugiej widnieje odpowiedź. Przeczytajmy polecenie,
spróbujmy znaleźć właściwe rozwiązanie i sprawdźmy czy
wybór był trafny. Fiszki pozwalają skupić się na zagadnieniach, z
którymi mamy większy problem – powtarzamy je częściej.
Metoda
tancerki – polega
na rozłożeniu nauki w czasie. Mądre rozłożenie powtórek w czasie
pozwoli zapamiętać na dłużej. Przerwy pomiędzy poszczególnymi sesjami
nauki powinny być indywidualnie dostosowane.
Metoda
zmiany miejsca – różnorodność
miejsc do nauki tworzy dodatkowe miejsca w pamięci i ułatwia
zapamiętywanie. Wystarczą drobne zmiany : nauka w pokoju, na
balkonie, działce , przy muzyce, w ciszy. Każdy powinien
sprawdzić , co dla niego jest najlepsze.
Metoda
papugi – każdą
kolejną powtórkę materiału należy traktować jako inne spojrzenie na
przyswajane treści. Korzystając z własnej kreatywności czytany tekst
można przeredagować, opracować jego najważniejsze wątki, znaleźć
wyjątki lub przykłady, zaprezentować w formie graficznej.
Skuteczne uczenie się wiąże się z tym, jak głęboko przetwarzamy
informacje. Przy kolejnych powtórkach warto wykorzystać inną metodę
niż dotychczas.
Metoda
majstersztyku – polega
na opracowaniu własnego materiału do nauki. Zorganizowanie i
przetworzenie materiału „po swojemu” pobudza skojarzenia
pomiędzy poszczególnymi elementami materiału do nauki. A jego
połączenie z pamiętnymi sytuacjami z naszego życia znacznie ułatwia
ich zapamiętywanie. W metodzie tej pomocne są materiały graficzne:
kolory, strzałki, rysunki, mapy myśli itp.
Metoda
króla boksu – to
przeplatanie ćwiczeń z różnych działów. Przemieszanie materiału
zmusza mózg do większej aktywności.
Metoda
walenia – polega
na robieniu notatek z wykładów, lekcji. Najlepszy sposób na notatki
to ten, który sam sobie wypracujemy, w którym łatwo się
odnaleźć i z którym dobrze się czujemy.
Metoda
pałacu pamięci –
to metoda odwołująca się do mnemotechnik- czyli sztuczek pamięciowych
, które ułatwiają zapamiętywanie różnych informacji. W kolejnych
pomieszczeniach dobrze znanego nam miejsca umieszczamy przedmioty,
które kojarzą się nam z informacjami do zapamiętania. W pamięć
znacznie łatwiej zapadają skojarzenia zabawne, przesadzone,
wyolbrzymione.
Metoda
immersji – czyli
częściowego zanurzenia, żeby nauczyć się języka obcego nie trzeba
wyjeżdżać do kraju, w którym używa się tego języka. Można nauczyć się
go w swoim ojczystym kraju otaczając się obcojęzycznymi bodźcami.
Metoda
nauczyciela – polega
na byciu „nauczycielem” dla siebie i
innych i przekazywaniu wiedzy, wyjaśnień, spostrzeżeń. Analizowanie i
opisywanie prawidłowego rozwiązania, dochodzenie do błędu- stanowi
wykorzystanie zdobytej wiedzy i jej ugruntowanie.
Wspomnienie
powyższych metod nie oznacza, że każdy uczeń powinien rzucić się w
wir ich próbowania i testowania. Ma raczej na celu uświadomienie, że
skutecznie uczyć można się na różne sposoby. Poza tym metoda, która
będzie efektywna dla Jasia nie koniecznie sprawdzi się u Ignasia.
Może się także zdarzyć, że wypracujemy sobie swoją własną metodę, dla
której te powszechnie dostępne będą inspiracją.
W
uczeniu się podstawowe kroki do sukcesu to:
Rzetelne
wywiązywanie się z podstawowych obowiązków szkolnych (odrabianie
lekcji, przynoszenie niezbędnych pomocy dydaktycznych i
podręczników, uważne słuchanie na lekcji, powrót do wcześniejszych
zagadnień, notatki, tabele, aktywne uczestnictwo w zajęciach
lekcyjnych, pozytywne nastawienie do lekcji oraz uczenia się).
Uczenie
się systematycznie, ze zrozumieniem, nie odkładanie nauki na
ostatnią chwilę, np. „tuż przed klasówką”.
Zacznij
się uczyć zagadnień łatwiejszych, które lubisz i rozumiesz.
Opracuj
harmonogram swojej nauki w ciągu tygodnia.
Sumiennie
przestrzegaj stworzonego przez siebie grafiku
Treningowego.
Odpowiednio
dla organizmu dobierz porę dnia (za optymalny czas na popołudniową
naukę uważa się, tzw. „czas wyżu
intelektualnego”,
przypadający pomiędzy godziną 16.00 a 18.00).
Przygotuj
stałe miejsce do pracy z właściwym oświetleniem, bez
rozpraszających
przedmiotów.
Ustal
typowy dla Ciebie sposób zapamiętywania (określ zatem swój styl
uczenia się: wzrokowiec, słuchowiec, kinestetyk).
Podczas
nauki rób sobie krótkie przerwy (5-10 min.), co około 40 min.
Po
opanowaniu teorii, rozwiązuj jak największą liczbę zadań z
powtarzanego materiału, ponieważ nabierzesz wprawy
w rozwiązywaniu różnych typów zadań, ale także spojrzysz na dane
zagadnienie z wielu stron.
Najważniejsze
wiadomości najlepiej powtarzaj tuż przed zaśnięciem.
Przed
sprawdzianem/egzaminem powtórz materiał 2 – 3 dni wcześniej,
ale tylko najważniejsze wiadomości. Zrelaksuj się.
W
żadnym wypadku nie ucz się w nocy przed sprawdzianem. Ze względu na
spadek sprawności przemęczonego umysłu nawet proste pytania mogą
okazać się niezmiernie trudne.
Na
naukę nigdy nie jest za późno. Uczymy się przez całe życie. Dzięki
temu nasz mózg jest aktywny, a my rozwijamy się.
Anna
Przybytniowska
Pedagog
PPP w Ozimku
W
oparciu o Radek Kotarski „Włam się do mózgu”,
wydawnictwo Altenberg, Warszawa 2019