Rozwijanie percepcji słuchowej
u dzieci w wieku poniemowlęcym oraz przedszkolnym
Prawidłowy rozwój sprawności
słuchowej jest niezbędny do codziennego funkcjonowania człowieka oraz
pełnienia przez niego w życiu określonych ról społecznych. Wpływa on
na jakość porozumiewania się słownego a także proces słuchania i
myślenia. Sprawne funkcjonowanie analizatora słuchowego determinuje
tempo rozwoju psychoruchowego dziecka oraz proces uczenia się, w tym
naukę czytania i pisania. Brak lub niepełne rozumienie komunikatów
słownych ma negatywny wpływ na rozwój mowy (artykulacji oraz ogólnej
sprawności językowej dziecka). Dzieci z obniżoną sprawnością
analizatora słuchowego wykazują niepełne rozumienie kierowanych do
nich komunikatów słownych oraz słabszą koncentrację uwagi.
Czynnikami utrudniającymi
prawidłowy rozwój percepcji słuchowej mogą być wrodzone lub nabyte
deficyty słuchu oraz różnorodne dysfunkcje rozwojowe m. in. deficyty
rozwoju poznawczego, zaburzenia zachowania, ADD, ADHD, zaburzenia lub
opóźnienia rozwoju mowy.
Systematyczna stymulacja
słuchowa jest niezbędna do prawidłowego rozwoju wszystkich dzieci. By
proces ten był efektywny, działania zmierzające do usprawniania
słuchowego powinny być prowadzone od zarania życia dziecka. Już w
życiu płodowym dziecko odbiera bodźce słuchowe a tym samym doświadcza
stymulacji słuchowej. Kontynuacja tego procesu następuje po
narodzinach dziecka między innymi poprzez aktywność werbalną rodziców
ukierunkowaną na dziecko taką jak mówienie, śpiewanie oraz szeptanie.
W okresie tym ważne jest zwracanie przez opiekunów uwagi na reakcje
malucha na głos dorosłych, bodźce akustyczne dochodzące z otoczenia
czy też dźwięki zabawek. Wszelkie wątpliwości rodziców co do jakości
słuchu dziecka winny być skonsultowane z lekarzem pediatrą a także
pogłębione specjalistycznymi badaniami słuchu.
Oprócz codziennej komunikacji
werbalnej czyli komunikatów słownych kierowanych do dziecka istotne
jest systematyczne oglądanie książeczek, opowiadanie ich treści czy
też opisywanie ilustracji w nich zawartych, a następnie czytanie
utworów z literatury dziecięcej. Obcowanie dziecka z książką powinno
nastąpić jak najszybciej, gdyż proces ten stymuluje rozwój uwagi
słuchowej.
Niezwykle ważne jest również
rozwijanie umiejętności prowadzenia dialogu. Na etapie protodialogów
rodzice wdrażając dziecko do prowadzenia rozmów, zadają mu pytania
nawet wówczas, gdy dziecko nie jest w stanie na nie odpowiedzieć. Już
w pierwszych dniach życia dziecka należy wzmacniać kontakt i
komunikację poprzez dotyk, który uspokaja je oraz daje poczucie
bezpieczeństwa. Wspieranie wczesnych form komunikowania się może
odbywać się także podczas zabaw bądź aktywności, które wykorzystywane
są do stymulowania rozwoju mowy m.in. podczas:
naśladowania odgłosów
wydawanych przez dziecko,
zabaw typu cmokanie,
parskanie itp.,
śpiewania dziecku oraz razem
z dzieckiem,
zabaw z wykorzystaniem
rymowanek, wierszyków,
wypowiadania krótkich,
prostych i zrozumiałych zdań,
zabaw dźwiękonaśladowczych,
wspólnego oglądania
książeczek i nazywania (od ok. 10 m.ż.),
opisywania rzeczywistości.
W okresie gdy dziecko zaczyna
mówić ogromne znaczenie ma okazywanie zainteresowania tym co mówi
oraz uważne słuchanie go. Wdrażając dziecko do słuchania należy
pamiętać o:
utrzymywaniu z dzieckiem
kontaktu wzrokowego podczas rozmowy,
wykorzystywaniu niewerbalnych
środków ekspresji do podtrzymywania zainteresowania, np. potakiwanie
głową,
powtarzaniu oraz dopytywaniu
o najważniejsze punkty wypowiedzi.
W trakcie rozwoju dziecka w
treningu sprawności słuchowej można dostrzec różnicę między aktywnym
słuchaniem a pasywnym słyszeniem. Pasywne słyszenie dotyczy m.in.
słyszenia dźwięku dzwonka, odgłosów ulicy, tykania zegara, muzyki
płynącej z radia. Aktywne słuchanie odnosi się do rozmowy prowadzonej
z kimś, słuchania udzielanych wskazówek, bajek czy też opowiadań.
Aktywne słuchanie jest niezwykle ważne gdyż sprzyja skutecznemu
porozumiewaniu się oraz nabywaniu i wzbogacaniu wiedzy o najbliższym
otoczeniu. Należy zatem wyrabiać u dziecka gotowość do czynnego
słuchania stwarzając wiele możliwości do ćwiczeń. Ważne jest również
by rodzice, opiekunowie, nauczyciele dostarczali dziecku prawidłowych
wzorców komunikacji oraz stasowali zasady pełnego i aktywnego
słuchania stwarzając wzorce do naśladowania.
Dla prawidłowego rozwoju
percepcji słuchowej niezbędne jest również ograniczenie możliwości
nadmiernego obciążania dziecka bodźcami akustycznymi, np. podczas
długotrwałego i głośnego emitowania dźwięków z radia, telewizora,
komputera itp. Nie jest także wskazane by dziecko słuchało głośnych
dźwięków odtwarzanych wprost do ucha przez słuchawki. Zbyt duża ilość
silnych bodźców akustycznych może bowiem doprowadzić do obniżenia
sprawności słuchowej oraz zaburzać koncentrację uwagi.
Rozpoznawanie dźwięków mowy
jest procesem złożonym i trudnym. Proces ten wymaga odpowiedniego
przygotowania poprzez skierowanie uwagi słuchowej na bodźce
akustyczne. Im bardziej działania zmierzające do rozszerzenia
możliwości słuchowych dziecka są celowe i usystematyzowane, tym
większe przynoszą korzyści. Pomocą w rozwijaniu percepcji słuchowej
oraz umiejętności aktywnego słuchania mogą być liczne oferty
wydawnicze dostępne na rynku w tym książki, płyty CD wraz z
opracowanymi zestawami ćwiczeń, kolorowymi ilustracjami a także
programy komputerowe m.in. takie jak:
Co to? Kto to? Ćwiczenia i
zabawy z dźwiękiem.
Zabawy
te mają na celu
naukę
uważnego słuchania,
koncentrowania uwagi na sygnałach dźwiękowych, identyfikowania i
różnicowania bodźców akustycznych oraz wzrokowych.
Zmierzają również
do rozwijania
pamięci i
wrażliwości słuchowej, wzrokowej, wyobraźni,
a także
wzbogacania
mowy biernej i czynnej.
Świat
dźwięków. Zestaw do ćwiczeń percepcji słuchowej i rozwijania
koncentracji. Celem
ćwiczeń
jest uwrażliwianie dźwiękowe, rozwijanie uwagi słuchowej, trening
pamięci słuchowej; odbiór, identyfikowanie i różnicowanie dźwięków.
Zestaw został opracowany merytorycznie w taki sposób, aby w pracy i
w zabawie z dziećmi mogli
korzystać z niego nie tylko
doświadczeni terapeuci, ale również rodzice.
Posłuchaj, pokaż,
opowiedz. Część 1 i 2. Jest to zestaw
ćwiczeń usprawniających koncentrację słuchową oraz rozumienie
słyszanego tekstu dla osób z afazją, dzieci
z opóźnionym
rozwojem mowy, specyficznymi zaburzeniami języka. Celem
prezentowanych materiałów jest ćwiczenie rozumienia wypowiedzi i
pytań, nauka tworzenia wypowiedzi a także układania zdań. Propozycja
ta sprzyja rozwijaniu umiejętności czytania dzięki konieczności
dopasowywania podpisów do fotografii.
Zwierzaki. Zabawy z
obrazem i z dźwiękiem (program komputerowy na płycie CD-ROM). Jest
to program
edukacyjny zawierający zagadki,
ćwiczenia, piosenki do wspólnego śpiewania oraz kolorowanki. W
programie zaplanowano i zastosowano zasadę stopniowania trudności,
co pozwala na właściwe dobranie zabaw i ćwiczeń do poziomu
rozwojowego dziecka. Układ zabaw i ćwiczeń umożliwia ponadto
wielokrotne ich powtarzanie. Sprzyja to opanowaniu różnych
umiejętności w tempie dostosowanym do możliwości dziecka.
Historyjki słuchowe i
dźwięki. Materiał ilustracyjno-dźwiękowy do usprawniania percepcji
pamięci słuchowej dla dzieci i młodzieży. Ćwiczenia te służą
wspieraniu terapii i
profilaktyki percepcji słuchowej, rozwijaniu wrażliwości słuchowej
oraz pamięci słuchowej.
Księga dźwięków część 1 i
2. Są to kartonowe
książeczki. Zawierają one rymowane teksty z ilustracjami.
Opracowanie:
Neurologopeda Alicja Janecka
Materiały źródłowe:
Świat dźwięków. Opracowanie
merytoryczne dr I. Michalak, dr K. Węsierska. Wydawnictwo Seventh
Sea, Warszawa.
Posłuchaj, pokaż, opowiedz.
Część 1 i 2. A. Tońska-Szyfelbein. Wydawnictwo Harmonia, Gdańsk
2016r.
Historyjki słuchowe i
dźwięki. K. Szłapa, I. Tomasik, S. Wrzesiński. Wydawnictwo Harmonia,
Gdańsk 2016r.
Co to? Kto to? Materiał
dźwiękowo-obrazkowy. Wydawnictwo Seventh Sea, Warszawa.
www.eduksięgarnia.pl
Kontrasat: 
