DROGI
RODZICU
jeśli
widzisz niepokojące zachowania w swojego dziecka, nie masz pewności
czy są to dysfunkcje sensoryczne, skontaktuj się ze specjalistą SI
(np.: w Poradni Psychologiczno-Pedagogicznej).
We
wcześniejszym artykule zostały omówione zaburzenia integracji
sensorycznej związane z modulacją sensoryczną. Dziś zajmiemy się
zaburzeniami SI związanymi z dyskryminacją sensoryczną oraz
problemami motorycznymi.
Problemy
z dyskryminacją sensoryczną
Dotyk
Dziecko nie potrafi rozpoznać, w którą
część ciała zostało dotknięte. Ma nieprawidłową świadomość własnego
ciała, „nie ma kontaktu” ze swoimi dłońmi i stopami. Bez
patrzenia na przedmiot nie potrafi nazwać go na podstawie dotyku.
Niezdarnie się ubiera, niezgrabnie radzi sobie z guzikami, klamerkami
itp. Nieudolnie posługuje się sztućcami, a także przedmiotami w sali
lekcyjnej. Może mieć problem z oceną, czy siniak jest bolesny, czy
ból się zwiększa, czy zmniejsza lub czy jest mu gorąco, czy zimno.
Ruch
i poczucie równowagi
Dziecko nie czuje, że upada, zwłaszcza
gdy ma zamknięte oczy. Jest zdezorientowane po obracaniu, zmianie
kierunków albo pozycji innej niż stanie obunóż na ziemi w sposób
wyprostowany. Nie potrafi stwierdzić, kiedy ma już dość ruchu.
Pozycja
ciała i kontrola mięśni
Takie dziecko może nie znać swojego
ciała. Jest niezdarne i może mieć problemy z prawidłowym ustawieniem
swoich kończyn podczas ubierania lub pedałowania na rowerze. Nie umie
stopniować ruchów – używa zbyt mało lub zbyt dużo siły, gdy
pisze długopisem, bawi się zabawkami, otwiera drzwi bądź kopie piłkę.
Podczas zabaw i interakcji z innymi obija się o nich, wpada na nich
lub gwałtownie ich roztrąca.
Wzrok
Dziecko może nie dostrzegać podobieństw
lub różnic między obrazkami, napisanymi słowami, przedmiotami czy
twarzami (przy wykluczeniu wady wzroku). Nie potrafi interpretować
wyrazu twarzy ani gestów innych osób. Ma także trudności z zadaniami
o charakterze wzrokowym, np. z porządkowaniem kolumn cyfr czy
ocenianiem położenia różnych obiektów (oraz siebie) w przestrzeni. Ma
problem z poruszaniem się bez wpadania na przedmioty.
Słuch
Dziecko może mieć trudności z
zauważaniem różnic między dźwiękami, zwłaszcza spółgłoskami
kończącymi wyrazy (przy wykluczeniu infekcji ucha albo dysleksji).
Nie potrafi powtórzyć (ani stworzyć) żadnych rytmów. Śpiewa,
fałszując. Szuka wskazówek u innych osób, ponieważ instrukcje
werbalne mogą być dla niego mylące. Ma kiepskie umiejętności
słuchowe, które objawiają się np. problemami z wyłowieniem głosu
nauczyciela z panującego dookoła gwaru lub trudnościami w skupieniu
się na jednym dźwięku.
Węch
i smak
Dziecko nie potrafi rozróżnić
konkretnych zapachów, np. cytryny, octu czy mydła. Nie rozróżnia
smaków ani nie potrafi zauważyć, czy jedzenie jest zbyt ostre, słone
lub słodkie. Może wybierać pokarmy na podstawie ich wyglądu.
Problemy
motoryczne o podłożu sensorycznym
Dziecko
z zaburzeniami posturalnymi może mieć problemy w obrębie
następujących umiejętności motorycznych:
Elementy składowe ruchów
Dziecko może być napięte
albo mieć obniżone napięcie mięśniowe. Słabo chwyta przedmioty,
z
trudem staje w pozycji wyprostowanej i ją utrzymuje. Ma problemy z
pełnym zginanie
i rozprostowywaniem kończyn. Garbi się i siedzi
niedbale. Z trudnością unosi swoje ciało do raczkowania, skręca ciało
do rzutu piłką.
Równowaga
Dziecko łatwo traci
równowagę podczas chodzenia lub zmiany pozycji ciała. Potyka się „o
powietrze”.
Koordynacja
obustronna
Dziecko ma problemy z
jednoczesnym wykorzystywaniem obu stron ciała podczas skakania,
chwytania piłki, trzymania się łańcuchów huśtawki lub jej odpychania.
Trudno mu skoordynować ręce tak, by jedna pomagała drugiej (np.
trzymając kartkę podczas jej wycinania czy trzymając kubek podczas
jednoczesnego nalewania do niego napoju).
Koordynacja
w obrębie jednej strony
Dziecko może nie
preferować jednej ręki, podczas codziennych czynności (rysowania lub
jedzenia) posługuje się raz prawą raz lewą ręką. Podczas posługiwania
się przedmiotami może przekładać je z dłoni do dłoni. Może jeść za
pomocą jednej ręki, ale rysować drugą.
Przekraczanie
linii środkowej ciała
Może mieć trudności z
używaniem ręki, stopy bądź oka po przeciwnej stronie ciała, np.
podczas rysowania jedną ręką bądź czytania – przy przekraczaniu
linii środkowej przebiegającej przez kartkę.
Dyspraksja,
nazywana również syndromem niezdarnego dziecka, są to trudności z
wykonywaniem celowych i skoordynowanych ruchów.
Elementy
składowe praksji (z gr. prάksis – zdolność wykonywania
celowych ruchów)
Dziecko może mieć
problemy z zaplanowaniem nowego złożonego zadania, zaplanowaniem
kolejnych etapów działania i dopasowaniem do nich ruchów swojego
ciała bądź
z przeprowadzeniem wieloetapowego planu działania.
Takie dziecko może być niezdarne, niezręczne, pozornie nieostrożne ,
może wykazywać skłonność do wypadków.
Planowanie
dużej motoryki
Dziecko może mieć słabą
koordynację motoryczną i poruszać się niezgrabnie między meblami, na
placu zabaw wśród ludzi. Ma kłopoty w poruszaniu się po schodach, na
torach przeszkód, podczas zabawy na placu zabaw, a także podczas
czynności wymagających zaangażowania większych mięśni, takich jak:
chodzenie, raczkowanie lub obracanie się wokół własnej osi. Zdolność
opanowywania nowych umiejętności motorycznych (np. przeskakiwania)
może się pojawić znacznie później niż pozostałe umiejętności.
Planowanie
małej motoryki: dłonie
Dziecko może mieć
trudności z zadaniami manualnymi np. z rysowaniem, zapinaniem i
odpinaniem guzików, używaniem sztućców, układaniem klocków i puzzli.
Planowanie
małej motoryki: oczy
Dziecko może mieć
trudności z jednoczesnym używaniem obojga oczu, śledzeniem
przedmiotów, skupieniem wzroku lub przenoszeniem wzroku z przedmiotu
dalszego na bliższy. Może napotykać problemy z przepisywaniem z
tablicy, trzymaniem się czytanego miejsca w książce oraz
organizowaniem sobie przestrzeni na biurku. Może mieć niestaranne
pismo i złą koordynację wzrokowo-ruchową w trakcie aktywności
plastycznych, budowania z klocków lub zawiązywania butów.
Planowanie
małej motoryki: usta
Dziecko może mieć
trudności ze ssaniem z piersi albo piciem przez słomkę, a także z
jedzeniem, żuciem i przełykaniem. Może mieć trudności z robieniem
baniek mydlanych, z utrzymaniem zamkniętej buzi. Może się nadmiernie
ślinić. Może mieć także problemy z wymową i zrozumiałym wypowiadaniem
się (do ukończenia trzeciego roku życia).
Rodzice
powinni być czujni gdy zauważą częste powtarzanie się u dziecka
pewnych objawów oraz nietypowych zachowań.
Wtedy należy udać się do terapeuty integracji sensorycznej, który –
posługując się specjalistycznymi testami oraz obserwując dziecko
podczas zabawy – oceni stopień zaburzeń.
Opracowała:
mgr
Katarzyna Kwiatkowska – pedagog, terapeuta SI PPP w Ozimku
Bibliografia:
Ayers
J.A., Dziecko a integracja sensoryczna, Harmonia, Gdańsk
2016;
Borkowska M., Wagh K., Integracja sensoryczna na
co dzień, PZWL, Warszawa 2017;
Kranowitz C.S.,
Nie-zgrane dziecko. Zaburzenia przetwarzania sensorycznego –
diagnoza i postępowanie, Harmonia, Gdańsk
2012;
Kontrasat: 
